Desteklemelerin sadeleştirilmesi konusunda uzun zamandır sektör temsilcileri tarafından talep edilen ve uzun süredir üzerinde çalışılan yeni destekleme modeli kamuoyuyla paylaşıldı.
“2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı”, Resmi Gazete’de yayımlandı. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, yaptığı açıklamada, düzenlemeyle tarımda yeni bir dönemin başladığını bildirdi.
Birçok ilki barındıran bitkisel üretimde yeni destekleme modelinin hayata geçirildiğini vurgulayan Yumaklı, Cumhurbaşkanı Kararı ile hayvancılık ve su ürünlerinde olduğu gibi bitkisel üretimde de artık üretim planlamasının en önemli ayağını uygulamaya aldıklarını kaydetti. Yine bu kararla birlikte çiftçilerimiz üretime karar vermeden önce, hangi havzada, hangi ürüne, ne kadar destek alacağını bilmiş olacağına dikkat çeken Yumaklı, böylece çiftçilerin, planlı üretime yönlendirecek ve plansız üretimin getirdiği bir takım olumsuzlukların da önüne geçmiş olacaklarını vurguladı.
Verim ve kalitenin artırılması amaçlanıyor
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan edinilen bilgiye göre, Cumhurbaşkanı Kararı ile tarımsal üretimin ve gıda arz güvencesinin sürdürülebilirliğinin sağlanması, üretim planlamasına katkı sağlaması, verim ve kalitenin artırılması, tarımsal üretimde çevreci yaklaşımların benimsenmesi ve uygulanan politikaların etkinliğinin artırılması amaçlanıyor. Bu kapsamda, ülke ihtiyacının yurt içi üretimle karşılanabilmesi için verim ve kalitenin artırılması, kayıtların güncel tutulması ile üretim sürecinde yaşanan maliyet artışları ve fiyat istikrarsızlıkları gibi olumsuz koşullardan üreticilerin korunması hedefleniyor.
Bu amaç ve hedefler doğrultusunda geçmiş yıllarda uygulanan destekleme programları daha etkin bir yapıya kavuşturularak, ilk defa 2025-2027 yıllarını kapsayacak şekilde 3 yıllık yeni bir destekleme programı oluşturuldu. Tarımsal destekler, ilk defa üretim döneminden önce açıklandı. Destekler daha sade ve etkin hale getirildi. Üreticiler için gelecek yılların öngörülebilir olması için destek kararı, ilk defa 3 yıllık olarak hazırlandı, birim destek katsayı değeri ve destekleme tutarı her yıl yeniden belirlenecek. Bitkisel üretimin desteklenmesi programıyla çiftçilere temel destek, planlı üretim desteği ve üretimi geliştirme destekleri verilecek.
Temel destekler
Üretim maliyetine göre ürünler kategorilere ayrıldı. Her kategori için destek katsayısı belirlendi. 2025 üretim yılı için destek katsayı değeri dekarda 244 lira oldu. Temel, planlı üretim ve üretimi geliştirme destekleme tutarı, destek katsayı değeriyle destek katsayısının çarpımı sonucu elde ediliyor. Temel destekle tüm ürünler için mazot maliyetinin yüzde 50’si ve gübre maliyetinin yüzde 25’i karşılanacak. İkinci kategoride yer alan arpa, buğday üreten çiftçiler dekara 317,2 lira, üçüncü kategoride yer alan ayçiçeği, fındık, soya, kuru fasulye, çay üreten çiftçiler dekara 366 lira, dördüncü kategoride yer alan pamuk ve çeltik üreten çiftçiler dekara 549 lira temel destek alacak.
Planlı üretim desteği
Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu tarafından arpa, aspir, ayçiçeği (yağlık), buğday, kolza (kanola), fasulye (kuru), mercimek, mısır (dane), nohut, pamuk (kütlü), patates, soğan (kuru), soya ve yem bitkileri planlı üretim kapsamında yer alan ürünler listesine alındı.
Planlama kapsamındaki ürünleri havzasında üreten çiftçilere temel desteğe ilave destek ödemesi yapılacak. Planlı üretim kapsamında üretim yapan üreticilere temel desteğe ilave destek verilecek. Bu üreticilerin mazot maliyetinin yüzde 100’ü ve gübre maliyetinin yüzde 50’si karşılanacak. Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu tarafından süt havzası olarak belirlenen illerde (Amasya, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Tokat ve Tunceli) yem bitkisi üreten çiftçilere destek katsayısının yüzde 50’si kadar ilave planlı üretim desteği verilecek.
Yer altı sularının yetersiz seviyede ve su kısıtı olduğunun bakanlıkça tespit edildiği havzalarda yer alan sulu tarım arazilerinde ilgili üretim yılında arpa, buğday, aspir, fiğ, mercimek, nohut, yem bezelyesi, ayçiçeği (yağlık) üreten çiftçilere ürünün bulunduğu kategoriye göre hesaplanan tutar üzerinden ilave yer altı su kısıtı desteği ödenecek. Yer altı su kısıtının bulunduğu yerlerde planlı üretime uygun üretim yapan üreticilerin mazot ve gübre maliyetinin yüzde 100’ü karşılanacak.
Üretimi geliştirme desteği
Verim ve kaliteyi artırmak için sertifikalı tohum kullanım, sertifikalı/standart fidan kullanım, organik tarım, iyi tarım uygulamaları, katı organik-organomineral gübre destekleri verilmeye devam edilecek. Karar kapsamındaki diğer destekler de belli oldu.
Biyolojik ve biyoteknik mücadele desteği kapsamında 2025 yılında örtü altı paket destek tutarı dekarda 2 bin 550 liradan yüzde 50 artırılarak 3 bin 825 liraya, açıkta paket destek tutarı dekara 870 liradan 1305 liraya çıkarıldı. Lisanslı depolarda muhafaza edilen ürünler için kira desteği, Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen kira ücret tarifesinin yüzde 75’i olarak ödenecek. Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA) sistemine katılım primi desteği, bu sisteme dahil işletmeler için yüzde 50 artırılarak 1500 liraya yükseltildi.
Tarımsal yayım ve danışmanlık desteği yüzde 104 artırılarak 294 bin liraya çıkarıldı. 2025-2027 dönemi bitkisel üretim planlaması havza ürün deseni listesinin de yer aldığı Cumhurbaşkanı Kararı’nın bazı maddeleri 1 Ocak 2025’ten, bazıları da 1 Mayıs 2025’ten itibaren yürürlüğe girecek.
18 üründe fark ödemesi desteği yapılacak
Yeni modelde 18 üründe ödenen fark ödemesi desteği ise Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın teklif edeceği ve uygun göreceği destek miktarı ile ödenecek. Fark ödemesi desteği alacak ürünler ise şöyle; buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, dane mısır, aspir, çeltik, dane zeytin, soya, kanola, nohut, mercimek, kuru fasulye, yağlık ayçiçeği, zeytinyağı, kütlü pamuk ve yaş çayda uygulanacak.
Mazot ve gübre desteği, temel desteğe dönüştü
Dün yayımlanan Resmi Gazete’deki karara göre “2025- 2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar” ile 2025 yılı üretim yılından itibaren mazot ve gübre desteğine yer verilmedi. Bunun yerine temel destek, planlı üretim desteği ve üretimi geliştirme adı altında destek verilecek.
Yeni modelin satırbaşları
– İlk defa bitkisel üretim destekleri 3 yıllık açıklandı.
– İlk defa destek ödemeleri üretim döneminden önce açıklandı.
-Destek kalemlerinde sadeleştirmeye gidildi.
– Bitkisel üretim yapan ÇKS’ye kayıtlı tüm üreticiler destek alacak.
– Üretim planlaması kapsamındaki stratejik ürünlere ilave destek verilecek.
-Su kısıtı olan havzalarda münavebeye uygun üretime ilave destek sağlanacak.
-Kamu kuruluşları tarafından ıslah edilen milli tohumla üretim yapan ilave destek alacak.
-Destek tutarları girdi maliyetlerindeki değişikliklere göre her yıl güncellenecek.
Çiftçi temsilcileri yeni modeli tartışıyor
Şu anda mevcut duruma göre desteklerin yetersiz ve yıllardır artırılmayan desteklerin olduğunu söyleyen Tarsus Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Veyis Avcı, “Soya desteğine şu an verdikleri destek yüzde 35 civarında ama soya desteğinin fiyatı yıllardır artırılmadı. Maalesef bu enflasyonun karşısında bu desteklerin yeterli olduğunu düşünmüyorum. Yeni destek priminde dekar başına 244 liralık kat sayı belirlendi buda yetersizdir. Bu sayı 5-6 katına çıkarılmalı” dedi.
Yürürlüğe giren ‘Bitkisel Üretim’e yönelik desteklerin üreticileri memnun ettiğini söyleyen Adana Ticaret Borsası Meclis Başkanı Osman Bağış, “Mazot ve gübre desteği, toprak analizi, organik tarım desteğinin yanı sıra Havza bazlı fark ödemesinde buğdaya ve ayçiçeğine fark ödemesi verilmesi üreticileri memnun etmiştir. Bunu yanında kırsal alanlarda yaşam kalitesini arttırmak, göçü önlemek ve sosyal çatışmaları azaltmak için kırsala dönüşüm çalışmaları yapılmalı. Bu çalışmalarla modern tarım teknikleri, altyapı yatırımlarıyla eğitim ve sağlık gibi sosyal hizmetleri iyileştirmek çiftçilerin verimliliğini arttırabilir.
Kırsal yaşamı canlandıracak adımlar aynı zamanda sürdürülebilir tarımı destekleyecektir” dedi. Yeni destekleme modeli ile katsayı durumunun ortaya çıktığını söyleyen Şanlıurfa Ziraat Odaları İl Koordinasyon Kurulu Başkanı Hikmet İpar, kararın yeni olmasından dolayı çiftçilerde soru işaretleri yarattığını kaydetti. Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, hükümetin tarım ürünlerine verdiği desteklerin yetersiz olduğunu belirterek, çiftçilerin zor durumda olduğunu söyledi. Doğan, ayçiçeğinde yapılan destek artışının memnuniyet verici olduğunu, ancak diğer ürünlerde aynı oranda bir artış beklediklerini dile getirdi.
